Technisch beheer

Het technisch beheer draagt zorg voor de werking van het verkeersregeltoestel en de buiteninstallatie. Hieronder vallen bijvoorbeeld het oplossen van detectiestoringen, het vervangen van defecte lantaarns of LED-units, het zorgdragen voor kabels en aansluitingen en het onderhoud van de kast met het verkeersregeltoestel. Voor werkzaamheden in het kader van het technisch beheer geldt het Handboek Elektrische Veiligheid, Deel 3 Discipline Bereikbaarheid & Verkeersmanagement, 10 mei 2023, versie 1.2 als uitgangspunt.

Eerstelijns technisch beheer

Het eerstelijns technisch beheer ligt vast in een contract met een externe partij. Dit contract is van toepassing op alle VRI’s. De aannemer van dit contract is verantwoordelijk voor het technisch beheer van de buiteninstallatie tot en met de klemmenstrook in de automaat. Daarnaast is deze aannemer coördinerend voor het tweedelijns technisch beheer, dus voor de aansturing van de leverancier van de automaat. In het contract met de eerstelijns onderhoudspartij zijn afspraken vastgelegd over:

  • definitie van urgente en niet-urgente storingen;

  • responstijden bij urgente en niet-urgente storingen;

  • wanneer er verkeersregelaars ingezet moeten worden als een kruispunt uitgevallen is[1];

  • preventieve inspectierondes (jaarlijks).

In de Werkomschrijving-0009 -FlowChart Storingsproces is weergegeven hoe het storingsproces van de Haagse VRI’s is vastgelegd. In Figuur 4 is dit schematisch en samengevat weergegeven. Storingen worden doorgegeven door medewerkers van VM, door de verkeersmanagementcentrale (VMC), of buiten de werktijden door de nachtveiligheidsdienst van de gemeente, aan de eerstelijns onderhoudsaannemer. Hierbij worden alleen urgente storingen doorgebeld. Externe partijen, zoals wegbeheerders, politie, (coördinerend) verkeersregelaars en OV-bedrijven maken melding van storingen bij de VMC. Het NMS van de gemeente vervult ook de functie van beheercentrale. De meeste technische storingen aan de automaat worden automatisch gemeld binnen het NMS. Op basis van die melding stuurt de wegverkeersleider (WVL) van de VMC het eerstelijns beheer aan. Daarnaast zijn er ook onderdelen van een VRI die niet op functioneren worden bewaakt en daardoor ook niet via het NMS gemeld worden. Storingsmeldingen voor deze onderdelen komen voort uit visuele meldingen, of bij preventieve inspectierondes van de eerstelijns onderhoudsaannemer.

Figuur 4: Schematische weergave werkproces storingsafhandeling

De eerstelijns onderhoudsaannemer is ook verantwoordelijk voor het preventief onderhoud van de buiteninstallatie. Dit vindt tweejaarlijks plaats en betreft onder andere:

  • de werking van verkeerslantaarns;

  • het richten van de verkeerslantaarns;

  • het reinigen van de lenzen en reflectoren van verkeerslantaarns en Opticom sensoren (jaarlijks);

  • de aansturing van overige systemen;

  • de klemmenstroken in de masten;

  • de rechtstand en de kwaliteit van het schilderwerk van het mastmateriaal;

  • het vaststellen van de algemene indruk en werking van de installatie;

  • het reinigen van de camera behuizingen van de verkeersmonitoringscamera’s.

Alle activiteiten die in het kader van het eerstelijns technisch beheer door de aannemer worden uitgevoerd, worden vastgelegd in rapportages en verslagen. Dit wordt opgeslagen in het digitale beheersysteem van de gemeente. Afhandeling van schades gebeurt door het waarborgfonds: in eerste instantie wordt altijd gepoogd schades te verhalen op de veroorzaker via NODR.

Tweedelijns technisch beheer

Voor het tweedelijns technisch beheer van het regeltoestel wordt een contract afgesloten met de leverancier. Dit contract heeft een looptijd van 15 jaar, wat overeenkomt met de levensduur van het regeltoestel. Ook in deze contracten met de leverancier wordt onderscheid gemaakt tussen correctieve en preventieve activiteiten. De inzet van de leverancier wordt aangestuurd door de eerstelijns onderhoudsaannemer.

Correctieve activiteiten betreffen het oplossen van storingen in het verkeersregeltoestel en het repareren van schades. Ook hier wordt een onderscheid gemaakt naar urgente en niet-urgente storingen met de bijbehorende responstijden. Daarnaast voert de leverancier ook jaarlijks preventieve activiteiten uit, waarbij controles uitgevoerd worden aan de:

  • werking van onderdelen van de automaat (bedieningspaneel, automaatdeel, energiedeel);

  • werking van de detectieapparatuur;

  • buitenzijde en binnenzijde van de kast;

  • documentatie in de kast;

  • het signaleren van overige zaken met betrekking tot de technische werking.

Technisch ketenbeheer: communicatieverbindingen en dataopslag

Het beheer van alle verbindingen tussen VRI’s, NMS, camera’s en VMC wordt gefaciliteerd door KPN, waarbij de communicatieverbindingen tussen de verschillende systemen via VPN-tunnels lopen. De VPN-verbindingen gaan nu vooral via 5G verbindingen. Schematisch ziet de functionele keten voor aansturing van de VRI’s er als volgt uit (Figuur 5):

Figuur 5: Architectuur en verbindingen met VRI's

Relevante gegevens rond de verbindingen (IP-adressen, wachtwoorden e.d.) worden vastgelegd in koppelvlakformulieren en in de documentatie per VRI bewaard. Voor de beveiliging van alle verbindingen en deelsystemen wordt aangesloten bij het gemeentelijk beleid rond security en gegevensbescherming, zoals het gemeentelijk wachtwoordbeheer. Nieuwe technologische ontwikkelingen, zoals communicatie tussen weggebruiker en infrastructuur, geven de mogelijkheid tot optimalisatie van de bedrijfsprocessen. Maar dezelfde technologische ontwikkelingen introduceren ook risico’s op het gebied van informatiebeveiliging. Het overkoepelende beleid van de gemeente Den Haag legt een taakstelling op om deze risico’s te beheersen. Om invulling te geven aan deze taakstelling is een cybersecurity managementsysteem (CSMS) ingericht, en is het Handboek Informatiebeveiliging BVM, 13 oktober 2023, versie 1.2 (vertrouwelijk) opgesteld. In het VRI-domein geldt dit handboek ook als uitgangspunt.

Alle verkeerskundige data die verzameld wordt door VRI’s, wordt aangeleverd aan en opgeslagen bij het NDW. Van daaruit zijn deze gegevens voor intern gebruik bij de gemeente toegankelijk via de systemen die NDW daarvoor beschikbaar stelt (zoals Dexter). Bij gebruik van de camerabeelden door de VMC is ook de privacy geborgd; de beelden worden niet opgeslagen en alleen real-time gebruikt voor de monitoring van de werking van VRI’s en andere verkeersmanagementdoeleinden. Ook zijn ramen van gebouwen in de directe omgeving van een kruispunt ‘geblurd’ (niet herkenbaar gemaakt).

Technisch beheer iVRI

De nieuwe generatie intelligente verkeerslichten (iVRI) stellen aanvullende eisen aan het beheer en onderhoud. De gemeente Den Haag kiest er voorlopig voor om nog geen volledig volgens de standaarden werkende iVRI’s uit te vragen (zie paragraaf 3.3, Toepassing van de iVRI). Daardoor zijn de beheerconsequenties vooralsnog beperkt. Het wachten is op:

  • duidelijke, landelijk vastgestelde, procedures voor wijziging- en releasebeheer van hard- en software (de consolidatie van de iVRI);

  • afspraken en dekking van de aanvullende kosten voor het beheer.

Wel blijft VM de landelijke ontwikkelingen rond de iVRI volgen en op het moment dat de meerwaarde van de iVRI wel duidelijk wordt, wordt de overstap naar werkende iVRI’s heroverwogen. In de praktijk betekent dit dat gemeente Den Haag op dit moment alleen iVRI-ready installaties op straat zet. Dit houdt in dat nieuwe hardware wel voldoet aan de op dat moment geldende iVRI standaarden, maar dat nog geen verbinding gemaakt wordt met het landelijk dataplatform en dat ook nog geen ITF-bestanden worden gebruikt. Daardoor zijn de functionaliteiten van de iVRI (de Use Cases) nog niet beschikbaar en is de werking feitelijk gelijk aan traditionele VRI’s.

Wanneer gemeente Den Haag besluit om over te gaan op volledig werkende iVRI’s, dan komen er extra beheertaken bij, die vervolgens structureel belegd dienen te worden in de beheerorganisatie. Dit gaat dan om alle activiteiten die nodig zijn om de keten van de iVRI werkend te houden, zoals:

  • het controleren van de werking van de iVRI keten en het beoordelen van de kwaliteit van de informatie die via UDAP naar weggebruikers wordt gestuurd en vice versa;

  • het controleren van de status van de communicatieverbinding met het landelijk dataplatform UDAP;

  • het beheren en actualiseren van de UDAP-systeemadministratie;

  • het beheren van de iVRI-configuratieformulieren en TLS-certificaten voor beveiligde verbindingen;

  • het actueel houden van het topologiebestand;

  • hard- en software updates voor de iVRI;

  • blijvend voldoen aan security en privacy eisen rond iVRI’s.

  • 1 De inzet van verkeersregelaars is bij gemeente Den Haag centraal geregeld via een extern ingehuurde partij.